25 augustus 2022

Het belang van omgevingskwaliteit

Omgevingskwaliteit #2
Naar een aantrekkelijke, volhoudbare leefomgeving voor mensen, planten en dieren!

Het bereiken en in stand houden van een goede omgevingskwaliteit is één van de hoofddoelstellingen van de Omgevingswet. Maar wat is een goede omgevingskwaliteit eigenlijk? Waarom is het belangrijk? Wat levert het op? En hoe kun je als gemeente of waterschap eraan werken? In een zoektocht naar antwoorden heeft Steunpunt Ruimtelijke Kwaliteit voor waterschappen en gemeenten in de provincie Groningen de brochure ‘Ruimte voor omgevingskwaliteit!’ opgesteld. Het steunpunt, mede opgericht om de kennis rondom ruimtelijke kwaliteit te bevorderen, is uniek in Nederland en is mogelijk gemaakt met bijdragen van de provincie Groningen en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Deze zomer komen we met een aantal korte artikelen uit deze brochure.

In deze post staan we stil bij de vraag ‘waarom is omgevingskwaliteit belangrijk?’

Omgevingskwaliteit is een breed begrip dat plaats, tijd en context gebonden is en gaat over een gezonde bodem en schoon water, zuivere lucht, planten, dieren, geschiedenis, verhalen en rituelen, menselijk gebruik, schoonheid enzovoorts. In de brochure ‘Ruimte voor omgevingskwaliteit!’ zijn Rik van Niejenhuis (sociaal), Yvonne Turenhout (cultuur), Jan Doevendans (ecologie) en Bart de Zwart (economie) vanuit hun werkveld aan de tand gevoeld over het belang van omgevingskwaliteit. Wat opvalt is dat hun verhalen, ondanks hun verschillende achtergronden, veel overlap vertonen. Dat is ook niet gek: alles hangt met elkaar samen. Sociale én culturele én ecologische én economische belangen worden gediend met bijvoorbeeld een zorgvuldig gesitueerde woningbouwlocatie met een opzet die is gebaseerd op de ruimtelijk historische context en verhalen, een groene inrichting die uitnodigt tot ontmoeten en bewegen met ruimte voor natuur, een mix van functies, en een gevarieerd aanbod van woningen in diverse prijsklassen die met liefde zijn ontworpen. Omgevingskwaliteit is belangrijk omdat het bijdraagt aan een prettige en volhoudbare leefomgeving voor mensen, planten én dieren.

De geïnterviewden hebben ook beeld bij het werken aan omgevingskwaliteit. We noemen drie rode draden uit de verhalen. Allereerst zijn alle geïnterviewden het erover eens dat je (toekomstige) bewoners direct moet betrekken bij de discussie over kwaliteit. Bewoners weten heel goed wat er nodig is om prettig te kunnen leven. Bij deze discussie is het belangrijk dat óók de natuur een stem krijgt. Voor een leven in harmonie op onze planeet is het de hoogste tijd dat we stoppen met ‘nemen’ en een positieve bijdrage gaan leveren aan de natuurkwaliteit.

De tweede rode draad is dat kwaliteit vraagt om een integrale benadering. Het is hierbij de kunst om de complexiteit te omarmen zonder dat dit een brei wordt. De duurzame ontwikkelingsdoelen (SDG’s) van de VN kunnen hierbij houvast geven. Integraliteit betekent ook anders rekenen. Er is behoefte aan modellen waarin ‘het hele plaatje’ is meegenomen. Niet alleen de opbrengsten en kosten in het hier en nu, maar ook de lusten en lasten van straks en elders.

Tot slot geven de geïnterviewden aan dat omgevingskwaliteit niet vanzelf ontstaat. Het is broodnodig hierop te sturen. Niet zozeer met eindbeelden of normatieve regels maar vooral door middel van een zorgvuldig proces met een dialoog over kwaliteit in combinatie met de inzet van ontwerpkracht. Omgevingskwaliteit is mensenwerk!

De interviews staan in onze brochure en op de website van platform GRAS.

In de volgende post tonen we voor een aantal thema’s inspirerende voorbeelden waarin gestreefd is naar omgevingskwaliteit.