6 juli 2020
Bouw Gronings: samen naar een hernieuwde Groninger bouwcultuur
Groningen is prachtig; een provincie om verliefd op te worden. Dorpen, stad en landschap vormen samen een geheel om trots op te zijn. Die schoonheid is alleen niet vanzelfsprekend. Als we gezamenlijk en met liefde en aandacht doorbouwen op het unieke Groningse DNA, blijft de provincie mooi en aantrekkelijk.
Waarin zit de schoonheid van Groningen precies? Daar is – zoals zo vaak met echte liefde – de vinger lastig op te leggen. Al speelt het eeuwenoude gelaagde landschap ongetwijfeld een grote rol. Groningen beschikt zelfs over het oudste cultuurlandschap van Europa. Dat voel je en zie je.
Die schoonheid is helaas niet vanzelfsprekend. Voor het behoud van bestaande waarden en de creatie van nieuwe is liefde en aandacht nodig. Ook is samenwerken van belang: inspirerend, uitdagend en voorbij de sectorale grenzen. Zo kunnen we meerwaarde creëren.
Die samenwerking is zeker nu hard nodig. Onze provincie staat voor een fikse verbouwing. In het aardbevingsgebied komt de versterkingsoperatie langzaam op gang. Daarnaast spelen grote vraagstukken op het vlak van klimaat, energietransitie, demografie en circulaire economie.
Vrijwel al deze elementen hebben direct invloed op de kwaliteit van onze leefomgeving. Het gaat leiden tot een ander landschap, tot aanpassing van panden of zelfs het geheel vervangen daarvan.
Hoe zorgen we dat dat kenmerkende DNA en die eeuwenoude gelaagde schoonheid zichtbaar blijft? Hoe zorgen we dat onze provincie na deze verbouwing blijft voelen als ons thuis?
Op zoek naar antwoorden hebben GRAS en Libau de handen ineengeslagen. Samen verklaren wij de liefde aan het Groninger cultuurlandschap en roepen we anderen op dit ook te doen. We willen laten zien hoe nieuwe ontwikkelingen op natuurlijke wijze onderdeel kunnen worden van ‘dat wat al is’. Zo kunnen we een nieuw hoofdstuk toevoegen aan het rijke Groninger cultuurlandschap; een hoofdstuk dat naadloos aansluit op het verleden, het heden en de toekomst.
Pleidooi voor liefde en aandacht
De kern van ons initiatief is de manifestatie Bouw Gronings. Het is een pleidooi om de grote (ruimtelijke) opgaven die op ons afkomen met liefde en aandacht te omarmen. Die opgaven moeten veel meer zijn dan louter technische. Of het nu gaat om de versterkingsopgave, de energietransitie of de klimaatadaptatie: dit zijn integrale ontwerpopgaven. Regiospecifiek ontwerp – of regiospecifieke architectuur zo u wilt – speelt daarin een belangrijke rol.
Met kennis van het bestaande DNA kunnen we betekenisvolle lagen toevoegen aan dorp, stad en landschap
Deze manier van ontwerpen omarmt de bestaande context als inspiratiebron. Niet met als doel het te kopiëren, dat zeker niet. Het doel is om met kennis van het bestaande DNA en aansluitend op eigentijdse (woon)behoeften nieuwe, betekenisvolle lagen toe te voegen aan dorp, stad en landschap. In het geval van een gebouw gaat het dan om het bouwwerk zelf, maar ook om de relatie met de (directe) omgeving.
In de manifestatie willen we veel aandacht besteden aan de samenwerking tussen initiatiefnemers/opdrachtgevers, ontwerpers en bewoners. Met hen willen we het plezier in de maakbaarheid van onze leefomgeving herwinnen. Bouwen en plannen maken moet een feestje zijn. Het streven naar schoonheid en kwaliteit is hierin van groot belang.
Onze manifestatie gaat, kortom, over wát we bouwen, over hoe dat eruitziet én over de samenwerking tussen professionals en (groepen) bewoners. Zo werken we samen aan een hernieuwde Groninger bouwcultuur. Bovendien sluiten we zo aan bij de uitgangspunten van de nieuwe Omgevingswet en de Verklaring van Davos.
Van droom naar gesprek naar concreet resultaat
De methode die we willen hanteren is beproefd. Zo kent de stad Groningen een rijke traditie met bouw- en architectuurmanifestaties als Blue Moon (2001), Intense Stad (2004), BouwJong! (2010), Wonen in Stadshart (2017) en de ontwerpmanifestatie Act & Adapt die recent van start is gegaan.
Binnen de nieuwe manifestatie Bouw Gronings brengen we initiatiefnemers en opdrachtgevers samen met ontwerpers en architecten. We gaan eerst gericht op zoek naar partijen uit de eerste groep. Deelnemende overheden dragen zelf ook concrete opgaven aan. Zo ontstaat een mooie mix, verschillend in aard, schaal en programma. Ons doel is een mooie spreiding over de provincie.
Net als bij de voornoemde manifestaties werken we met een curator. Hij of zij helpt bij het vinden van de juiste match tussen architect en opdrachtgever. Bovendien helpt de curator bij het scherp krijgen van de vraag.
De curator heeft een coachende rol vanaf het moment dat de teams geformeerd zijn en het ontwerpend onderzoek kan beginnen. Daarbij wordt toegewerkt naar concrete oplossingen voor concrete opgaven. Ook onderling hebben de teams veel contact. Ze bespreken met elkaar de tussenstand, helpen elkaar en scherpen de plannen onderling. Ook dat is bouwcultuur.
We willen werken aan concrete projecten die daadwerkelijk het aanzien van Groningen gaan bepalen
Sommige uitkomsten zullen meer studieus en agenderend zijn, terwijl andere bij wijze van spreken zo door kunnen richting een bouwvergunning. Juist deze mix maakt de manifestatie boeiend. Het is een plek om samen vat te krijgen op de materie, een plek om het gesprek te voeren, een plek om te dromen, een plek om scenario’s te doordenken en een plek om ook echt naar concreet resultaat te gaan.
Aan hoeveel opgaven tegelijk wordt gewerkt, is nu nog lastig te bepalen. Bij de voorbeelden uit de stad Groningen ging het doorgaans om tussen de twintig en dertig cases.
Impact
Binnen de manifestatie gaat het niet alleen om architecten, opdrachtgevers en omwonenden. Een breder publiek wordt nauw betrokken. Dat kan via bestaande media als het Dagblad van het Noorden en RTV Noord, maar ook met lezingen, excursies, gesprekken, talkshows en debatten. Hierbij sluiten we aan bij bestaande (maatschappelijke) netwerken in de provincie Groningen en evenementen zoals de Groninger Architectuurmaand en Open Monumentendag.
Bouw Gronings wil impact. We willen werken aan concrete projecten die binnen nu en pakweg tien jaar ook daadwerkelijk het aanzien van Groningen gaan bepalen. Geen los traject dus, maar dicht op de praktijk: hands-on.
Naast deze projecten maken we een fraai boek met prikkelende essays, inspirerende schetsontwerpen en aanbevelingen voor een cultuur van samenwerken. Ook brengen we de resultaten online samen en bundelen we de plannen in een bijzondere, rondreizende tentoonstelling. Met deze uitingen willen we de boodschap breder uitdragen en zo veel mogelijk (potentieel) betrokkenen inspireren.
De afgelopen periode is het manifestatie-idee besproken met tal van beleidsadviseurs van diverse gemeenten en de provincie Groningen. Ook zijn gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers van de bouwwereld. Daaruit komt een groot enthousiasme voor de bouwmanifestatie naar voren.
Wil je meedenken over de concretisering en de manifestatie ondersteunen? Meld je dan vooral! De komende weken werken we het voorstel nader uit en geven we het handen en voeten. Daarin nemen we tips, suggesties en andere denkkracht graag mee.
Tim Willems-Kruize (Libau)
Peter Michiel Schaap (GRAS)
