28 juli 2022

Naar een aantrekkelijke, volhoudbare leefomgeving voor mensen, planten en dieren!

Omgevingskwaliteit

Het bereiken en in stand houden van een goede omgevingskwaliteit is de hoofddoelstelling van de Omgevingswet. Iedereen die ingrepen pleegt in de fysieke leefomgeving is verplicht bij te dragen aan dit doel. Maar wat is een goede omgevingskwaliteit eigenlijk? Waarom is het belangrijk? Wat levert het op? En hoe kun je als gemeente of waterschap eraan werken? In een zoektocht naar antwoorden heeft Steunpunt Ruimtelijke Kwaliteit voor waterschappen en gemeenten in de provincie Groningen de brochure ‘Ruimte voor omgevingskwaliteit!’ opgesteld. Het steunpunt, mede opgericht om de kennis rondom ruimtelijke kwaliteit te bevorderen, is uniek in Nederland en is mogelijk gemaakt met bijdragen van de provincie Groningen en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Deze zomer komen we met een aantal korte artikelen uit deze brochure.

Deze week staan we stil bij de hamvraag: Wat is omgevingskwaliteit?

We hebben meer dan een half jaar verschillende mensen, van jong tot oud, gevraagd wat voor hen omgevingskwaliteit is. De antwoorden lopen uiteen maar in de woordwolk valt op dat er ook gemene delers zijn te benoemen. Groen, water, duurzaamheid maar ook inclusiviteit, bewegen en levendigheid worden veel genoemd.

De uitkomsten van onze interviews stroken heel aardig met de definitie die is opgenomen in de Omgevingswet: “Omgevingskwaliteit is cultureel erfgoed, de architectonische kwaliteit van bouwwerken, de stedenbouwkundige kwaliteit, de kwaliteit van het landschap en de kwaliteit van de natuur. Het gaat zowel om de menselijke beleving van de fysieke leefomgeving als om de intrinsieke waarden die de maatschappij toekent aan de identiteit van gebieden en aan dier- en plantensoorten”.

Naast omgevingskwaliteit als doel in de Omgevingswet heeft Nederland zich gecommitteerd aan de Verklaring van Davos. In het Davos Quality System wordt ‘high quality Baukultur’, zeg maar omgevingskwaliteit, ontrafeld in acht criteria. Deze criteria zijn ‘governance’ (organisatie/sturing), functionaliteit, duurzaamheid, economie, diversiteit, context (omgeving), ‘sense of place’ (verhaal van de plek) en schoonheid.

Samenvattend kan worden gesteld dat omgevingskwaliteit veel breder is dan het vertrouwde begrip ruimtelijke kwaliteit dat gaat over ‘belevingswaarde’, ‘gebruikswaarde’ en ‘toekomstwaarde’ (in later stadium is ‘herkomstwaarde’ nog toegevoegd aan ruimtelijke kwaliteit). Omgevingskwaliteit is plaats, tijd en context gebonden en gaat over een gezonde bodem en schoon water, zuivere lucht, planten, dieren, geschiedenis, verhalen en rituelen, menselijk gebruik, schoonheid enzovoorts. Omgevingskwaliteit gaat dus over een volhoudbare en aantrekkelijke leefomgeving voor mensen, planten en dieren en ontstaat als verschillende belangen elkaar onder invloed van ontwerpkracht versterken. Binnenkort gaan we dieper in op deze verschillende belangen van omgevingskwaliteit.

Kunt u niet wachten? Download de brochure hier.